Skóra to jeden z najważniejszych narządów, w które wyposażony jest organizm ludzki. Pokrywa ona niemal cały obszar ciała i waży około 20 kilogramów. Grubość skóry jest różna w zależności od okolicy, którą pokrywa, a na jej kondycję wpływa szereg czynników zewnętrznych.
Czym jednak dokładnie jest ten narząd? Na jakie warstwy możemy podzielić skórę i jakie pełni ona funkcje? Sprawdź koniecznie!
Czym jest skóra? Warstwy i budowa skóry
Ludzka skóra składa się zasadniczo z trzech warstw podstawowych: naskórka, tkanki podskórnej oraz skóry właściwej. Ponadto wyróżnić możemy także przydatki skóry, naczynia krwionośne, zakończenia nerwowe oraz naczynia chłonne.
W naszej skórze istnieje unaczynienie tętniczo-żylne i limfatyczne. Układ naczyniowy skóry złożony jest z żył i tętnic, a te tworzą dwa sploty: splot brodawkowy głęboki (umiejscowiony na pograniczu tkanki podskórnej i skóry właściwej) oraz splot brodawkowy powierzchniowy (umiejscowiony znacznie bliżej naskórka). Co więcej, osobne sploty zlokalizowane są przy przydatkach skóry.
Naczynia żylne włosowate gwarantują dotlenienie oraz odżywienie poszczególnych warstw komórkowych skóry właściwej, a dodatkowo pełnią bardzo ważną funkcję w procesie termoregulacji. Z kolei naczynia limfatyczne pozwalają na pozbywanie się szkodliwych substancji z organizmu.
Co ciekawe, naskórek nie jest ukrwiony ani unerwiony. Jak dochodzi do jego odżywiania? Pochodzi ono ze skóry właściwej i jest możliwe dzięki dyfuzji.
Naskórek
Naskórek jest najbardziej zewnętrzną warstwą skóry. Pełni on funkcję ochronną i ma zdolność do samodzielnej regeneracji. W warstwie tej zlokalizowane są komórki barwnikowe, komórki układu immunologicznego oraz nerwowego.
Jak wygląda budowa naskórka? Naskórek zbudowany jest z dojrzewających komórek nabłonkowych. Wyróżniamy następujące warstwy naskórka: warstwa podstawna, warstwa kolczysta, warstwa ziarnista, warstwa jasna i warstwa rogowa.
- Warstwa podstawna – położona jest najniżej. To najgłębsza warstwa naskórka, w której umiejscowione są komórki odpornościowe, dzięki którym zwalczane są biologiczne zagrożenia z zewnątrz. Składa się z keratynocytów (potrzebnych do tego, aby zaistniał proces wytwarzania keratyny) i melanocytów (komórek barwnikowych, które produkują melaninę). Pozbawione melanocytów są błony śluzowe oraz skóra na podeszwach stóp i w obrębie dłoni. W warstwie podstawnej naskórka znajdziemy też komórki Langerhansa i komórki Merkla oraz kwas hialuronowy. Błona podstawna ma zdolność wiązania wody.
- Warstwa kolczysta – jest najgrubszą warstwą naskórka. Składa się z wielu rzędów komórek wielobocznych. W przypadku uszkodzenia wyższych warstw naskórka to tutaj inicjowane są procesy regeneracyjne. Warstwa kolczysta i podstawna to warstwy żywe.
- Warstwa ziarnista – składa się z komórek wrzecionowatych, które uczestniczą w syntezie białek keratynowych, które blokują czerwone zabarwienie skóry właściwej. Dzięki niej głębsze warstwy skóry są chronione przed wodą. W warstwie ziarnistej powstają ziarna keratohialiny i ciałka Odlanda. Podczas procesu keratynizacji komórki tworzą kolejne warstwy naskórka.
- Warstwa jasna/pośrednia – stanowi tylko niewielkie pasmo i występuje tam, gdzie wymagane jest dodatkowe wzmocnienie, czyli szczególnie na wewnętrznej stronie dłoni i na piętach. Składa się ona ze ściśle przylegających keratynocytów.
- Warstwa rogowa – to najbardziej zewnętrzna warstwa naskórka, mająca kontakt z otoczeniem. Jest więc pierwszą barierą ochronną organizmu. Warstwę tą tworzą ceramidy, tworzące cement międzykomórkowy, który zapobiega utracie wody i zapewnia szczelność ochronnej bariery. W skład warstwy rogowej wchodzi warstwa jasna, zbita (stanowi właściwą warstwę rogową) i rozłączna (ulegająca złuszczeniu).
Skóra właściwa
Skóra właściwa to najgrubsza warstwa skóry. Stworzona jest z tkanki łącznej zwartej, włókien kolagenowych (odpowiedzialnych za wytrzymałość skóry) i elastyny (odpowiedzialnej za elastyczność skóry) oraz innych cząstek strukturalnych. Tkanka łączna zawiera gruczoły i korzenie włosów oraz układ naczyniowy składający się z tętnic, żył i naczyń limfatycznych. To również warstwa środkowa skóry.
Wspominając o skórze właściwej, warto nadmienić, że składa się ona z:
- Warstwy siateczkowej – chroni głębsze struktury i styka się z tkanką podskórną. Stanowi osiemdziesiąt procent grubości całkowitej skóry. Budują ją włókna elastanowe i włókna retikulinowe oraz komórki tkanki łącznej i włókna kolagenowe (warto nadmienić, że charakteryzuje się ona zbitą strukturą włókien kolagenowych). Znajdziemy tu także gładkie komórki mięśniowe. Warstwa siateczkowata uboga jest natomiast we włosowate naczynia krwionośne, a głębiej znajdziemy tylko żyłki tkanki podskórnej i odgałęzienia tętnic.
- Warstwy brodawkowej – odpowiada za odżywienie naskórka, łączy się z nim i odprowadza produkty przemiany materii w komórkach naskórka. Znajdziemy w niej drobne naczynia krwionośne, włókna nerwowe oraz kolagenowe, elastanowe i retikulinowe. Te ostatnie tworzą siatkę w otoczeniu naczyń krwionośnych włosowatych, mieszków włosowych, włókien nerwowych oraz gruczołów łojowych i potowych.
Tkanka podskórna
Pod skórą właściwą zlokalizowana jest tkanka podskórna. Tkanka podskórna zbudowana jest z tkanki łącznej właściwej luźnej i zawiera komórki tłuszczowe. Ich ilość zależna jest od wieku, płci, diety oraz lokalizacji na ciele. Tutaj znajdziemy też dolne odcinki korzeni włosów, niektóre receptory i części wydzielnicze gruczołów. Co ważne, tkanka podskórna odgrywa niezwykle istotną funkcję w regulowaniu temperatury ciała. Utrzymuje ciepło, amortyzuje urazy i stanowi zapas energii dla komórek skóry. Przebiegają przez nią naczynia limfatyczne oraz naczynia krwionośne i włókna nerwowe.
Warto jednak pamiętać, że tkanka podskórna nie jest częścią skóry w sensie dosłownym. Stanowi jednak podściółkę dla skóry i pełni pomocnicze funkcje.
Przydatki skóry – czym są?
Przydatki to wytwory naskórka, wśród których znajdują się gruczoły łojowe i potowe, gruczoły sutkowe i mlekowe oraz mieszki włosowe i paznokcie.
Gruczoły potowe umożliwiają skórze pełnienie funkcji termoregulacyjnej. Pot transportuje toksyny i produkty uboczne przemiany materii poza organizm. Gruczoły łojowe są odpowiedzialne za produkcję substancji nawilżającej skórę, a gruczoły sutkowe i mlekowe odpowiadają za laktację u kobiet.
Funkcje skóry – co warto wiedzieć?
Skóra osłania narządy wewnętrzne oraz pozwala na utrzymanie prawidłowej równowagi pomiędzy otoczeniem a ustrojem. Ponadto jest zdolna do zwalczania patogenów, bierze udział w produkcji melaniny oraz w procesie termoregulacji, a także ma swój udział w regulowaniu gospodarki wodno-elektrolitowej (gruczoły potowe). Naskórek jako najbardziej zewnętrzna warstwa skóry chroni organizm przed drobnoustrojami, oparzeniami, urazami czy substancjami chemicznymi, urazami mechanicznymi i światem zewnętrznym. Kwaśny odczyn powierzchni skóry zabezpiecza przed bakteriami i grzybami. Do podstawowych funkcji skóry zaliczamy też wchłanianie niektórych substancji czy odbiór bodźców ze środowiska zewnętrznego poprzez receptory umieszczone w skórze i naskórku.
Kondycja skóry jest jednak uwarunkowana przez różnego rodzaju czynniki. Na jej wygląd zewnętrzny ma wpływ rasa, płeć, wiek i ogólny stan zdrowia. Z biegiem czasu skóra wiotczeje i słabnie, dlatego niezbędna jest jej odpowiednia pielęgnacja.
Warto pamiętać, że funkcje skóry możemy podzielić na czynne i bierne.
- Funkcje czynne skóry – to funkcja wydzielnicza, wydalnicza, czuciowa, obronna i regulacyjna, czyli m.in. wykrywanie alergenów, przeciwdziałanie drobnoustrojom, wytwarzanie melaniny oraz odbieranie bodźców czy produkcja potu.
- Funkcje bierne skóry – to funkcje ochronne i barierowe, w tym ochrona przed ciepłem, zimnem czy promieniowaniem, ochrona przed środowiskiem zewnętrznym i czynnikami mechanicznymi takimi jak tarcie, uderzenie czy ucisk oraz przed czynnikami chemicznymi i biologicznymi.
Budowa i funkcje skóry – podsumowanie
Budowa skóry to niezwykle fascynujące zagadnienie. Wspominając o budowie skóry, należy wyróżnić: naskórek, skórę właściwą oraz tkankę podskórną. Naskórek składa się z warstwy podstawnej, kolczystej, ziarnistej, jasnej i rogowej. Skóra właściwa zbudowana jest natomiast z warstwy siateczkowej i brodawkowej. Podążając w głąb skóry, dotrzemy do tkanki podskórnej. Nie jest ona częścią skóry w sensie dosłownym, jednak stanowi dla niej podściółkę i pełni pomocniczą funkcję.
Nasza skóra zapewnia niezmienne warunki dla środowiska wewnętrznego organizmu, chroni ciało przed czynnikami zewnętrznymi, biologicznymi i chemicznymi, a zakończenia nerwowe, które się w niej znajdują, pozwalają nam odbierać bodźce ze środowiska. Skóra pełni też wiele, wiele innych ważnych funkcji.
Jedno jest pewne, bez niej nasz organizm nie byłby w stanie działać prawidłowo, dlatego warto o nią dbać, niezależnie od jej wieku!
